Автор: Enes Karakash

Одговараме на најчесто поставуваните прашања кои ги добивме преку нашата дигитална форма „Постави прашање до пензиските друштва“. Без разлика дали станува збор за проверка на заштедените средства, избор на пензиско друштво или разбирање на предностите на различните пензиски столбови, веруваме дека овие одговори ќе ви помогнат да ги донесете најдобрите одлуки за вашата иднина. 

Како можам да проверам колку средства имам до сега заштедено за пензија? 

Проверката за вашата досегашна пензиска заштеда може да ја извршите со обраќање до пензиското друштво кое управува со пензискиот фонд во кој членувате, каде што исто така можете да побарате дигитален пристап до вашата пензиска сметка за да имате увид во секое време. 

• Триглав пензиско друштво АД Скопје 

• Сава пензиско друштво АД Скопје 

• КБ Прво пензиско друштво АД Скопје 

Како да се направи едноставна калкулација за пензиите? 

Едно од прашањата што често се повторува е поврзано со начинот на кој можете да направите калкулација на вашата пензија. На пример: Доколку депозирам 30.000 денари месечно за 15 години колку пензија ќе добијам? Одговорот е дека најпрецизна проекција за калкулацијата на пензија од капитално финасираното пензиско осигурување можете да добиете со обраќање до пензиското друштво во чијшто фонд членувате или сакате да пристапите. 
 

Како можам да изберам кое пензиско друштво ќе управува со мојата пензија? 

По твоето прво вработување ПИОСМ времено те распределува по случаен избор во едно од трите пензиски друштва, доколку не ти се допаѓа нивната распределба во рок 90 дена имаш право да склучиш договор со пензиското деуштво кое ти сакаш да управува со твоите средства. При избор на пензиско друштво, разговарај со сите друштва, запознај се со услугите кои друштвото ќе ти ги овозможи, со тимот кој управува со твоите средства и со историјата на самото друштво. 

Кога и како ќе може да се користат средствата уплатени во вториот пензиски столб? 

Сите детали за вториот пензиски столб, вклучително и условите за користењето на заштедените средства, можете да ги најдете на овој линк.  

Какви предности ми нуди третиот столб во однос на штедење во банка, штедилница, животно осигурување? 

Доброволниот пензиски фонд е посебен вид на финансиски производ и се разликува од депозит во банка и животно осигурување. Доброволното капитално финасирано пензиско осигурување има примарна цел да ја надополни пензијата од првиот и вториот столб. Средствата во третиот столб на подолг рок се оплодуваат со цел да се постигне повисока капитализација на износот кој бил издвојуван од членот. 

Дали ќе се усогласат пензиите за оние кои ќе се пензионираат после март 2025? 

Делот од пензијата што се однесува на првиот столб се усогласува согласно сите редовни законски усогласувања. За оние коишто ќе се пензионираат после датумот на усогласувањето во март 2025, првото усогласување ќе биде на следниот нареден датум на усогласување, односно нема да го добијат усогласувањето во март 2025 година.  

*Извадок од ЗАКОНОТ ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ПЕНЗИСКОТО И ИНВАЛИДСКОТО ОСИГУРУВАЊЕ, Член 18, став 3 (Службен весник на РСМ, бр. 193 од 18.9.2024 година): “На 1 март 2025 година сите видови на пензии остварени согласно со овој закон заклучно со 28 февруари 2025 година се зголемуваат за 2.500 денари.” 

За да обезбедиме финансиска благосостојба на долг рок, потребно е да размислуваме за нашите заштеди уште од денес, а третиот пензиски столб го нуди токму тоа – можност за преземање поголема контрола врз идните финансии.

Што е трет пензиски столб?

Третиот столб е дел од доброволниот пензиски систем во Северна Македонија, наменет за оние кои сакаат да ги надополнат своите пензиски заштеди надвор од првиот и вториот столб. За разлика од вториот столб кој е задолжителен, учеството во третиот столб зависи целосно од вас. Главната идеја е едноставна: вие или вашиот работодавач (со организирање на професионална пензиска шема) може да уплаќате доброволни придонеси на приватна пензиска сметка, од која вложените средства потоа ќе се инвестираат за да расте вашата заштеда со текот на времето.

Во доброволен пензиски фонд може да се зачлени секој на возраст од 15 до 70 години. Тука спаѓаат студенти, самовработени лица, па дури и невработени лица. Во суштина, ако сакате да започнете да градите заштеда за вашите подоцнежни години, третиот столб ви ја дава таа флексибилност.

Зошто е корисно да се приклучите на третиот столб?

Примарната придобивка од третиот пензиски столб е флексибилноста. Не сте обврзани да правите редовни уплати. Можете да уплаќате колку сакате, кога и да ви одговара. Ова е особено корисно за оние кои имаат флуктуирачки приходи од хонорарна работа, или за оние кои сакаат да ги надополнат своите задолжителни пензиски заштеди без да бидат обврзани на одредени износи или распореди за уплата.

Дополнително, третиот столб нуди голема контрола на инвестициите. Со средствата што ги внесувате во вашиот доброволен пензиски фонд активно управуваат пензиските друштва, со фокус на постигнување долгорочен раст. Средствата обично се инвестираат во безбедни опции како државни обврзници, корпоративни обврзници и банкарски депозити, што обезбедува стабилност и принос со текот на времето.

Како можете да пристапите до вашите средства?

Една од најпривлечните карактеристики на третиот пензиски столб е флексибилноста во начинот на којшто можете да пристапите до вашите заштеди. Можете да започнете со повлекување средства 10 години пред возраста за пензионирање, што значи на 52 години за жени и 54 години за мажи. Кога ќе дојде време да ги повлечете вашите заштеди, имате неколку опции:

• Програмирани повлекувања: Ова ви овозможува да ги повлекувате вашите средства во помали износи, распределувајќи ја вашата пензија со текот на времето.
• Ануитети: Можете да се одлучите за доживотни ануитети, кои ви гарантираат редовен приход до крајот на животот.
• Еднократни или повеќекратни плаќања: Ако сакате да пристапите до вашите заштеди во еден или во неколку поголеми износи, имате слобода да го сторите тоа.
• Или комбинација од пртходните алтернативи

Дополнително, вашите средства во третиот столб се наследни. Ако нешто ви се случи, парите што сте ги заштедиле ќе одат кај вашите најблиски. И ако имате инвалидитет пред пензионирањето, ќе можете порано да пристапите до вашите средства, обезбедувајќи уште еден значаен приход.

Зошто третиот столб е важен за младите?

За многу млади луѓе, флексибилноста е клучна. Третиот столб ви дава можност да заштедите за повеќе средства во пензионерските денови, за предвремено пензионирање или за оставање наследство за вашето семејство.

Иако пензионирањето може да изгледа далеку, колку подолго штедите, толку повеќе вашите инвестиции можат да растат. Со давање мали придонеси во третиот столб на почетокот на вашата кариера, ќе им дадете време на вашите пари да работат за вас. Сфатете го тоа како флексибилен, долгорочен план за штедење што можете да го приспособите според вашите потреби, помагајќи ви да изградите финансиска сигурност што ги надополнува задолжителните пензии за кои веќе придонесувате.

Со третиот пензиски столб иднината навистина е во ваши раце. Започнете да штедите сега и уживајте во слободата што ја носи финансиската стабилност.

Ако сте на самиот почеток од вашата кариера, пензионирањето може да ви изгледа како далечен концепт. Но, вистината е дека, македонскиот пензиски систем бара првите одлуки за вашата идна пензија да ги донесете уште при првото вработување. Времето за пензионирање ќе дојде многу поскоро отколку што мислите, а тогаш ќе ви биде многу важно колкава пензија ќе имате на располагање. Затоа треба навремено да се едуцирате за нашиот пензиски систем и да почнете да донесувате информирани одлуки.

Во Северна Македонија, пензискиот систем е структуриран во три столба, при што вториот столб е задолжителен систем специјално дизајниран да обезбеди ваши лични заштеди во пензија.

Што е вториот пензиски столб?

Вториот пензиски столб е дел од задолжителниот пензиски систем, односно задолжително капитално финансирано пензиско осигурување. Тој е воведен како комплементарен на првиот столб, кој функционира врз основа на генерациска солидарност. Првиот столб се потпира на моделот „Pay-As-You-Go“, што значи дека денешните работници придонесуваат за финансирање на пензиите на сегашните пензионери. Ова добро функционира кога има полна вработеност, но со стареењето на населението и променливата економска динамика, вториот столб е важна компонента во обезбедувањето финансиска сигурност за вашата иднина и за иднината на целиот пензиски систем.

Оттаму, сите коишто се по прв пат вработени од 01.01.2019 година на возраст до 40 години, се задолжителни членови во вториот пензиски столб. Дел од вашите пензиски придонеси, поточно 6% од вашата бруто плата, автоматски се насочуваат на вашата лична индивидуална сметка во приватен пензиски фонд по ваш избор. Првично ќе бидете распределени во некое од пензиските друштва по случаен избор. Во рок од три месеци од вашето вработување имате слобода да го изберете пензиското друштво кое ќе управува со вашите средства.

Како функционира вториот столб?

Придонесите на вашата сметка на вториот пензиски столб се активно инвестирани од професионални пензиски друштва во различни финансиски инструменти како што се државни обврзници, корпоративни обврзници или нискоризични инвестициски фондови. Целта е вашите заштеди да се зголемуваат со текот на времето, така што кога ќе се пензионирате, акумулираните средства заедно со повратот од овие инвестиции можат да обезбедат стабилен извор на приход.

Да поедноставиме, вашите заштеди во вториот столб се ваша лична сопственост. Ова е различно од првиот столб, каде што придонесите се здружуваат за поддршка на сите пензионери. Заштедените пари на вашата сметка од вториот столб се исклучиво за вас, а приносите од овие инвестиции ќе ја одредат големината на пензијата што ќе ја добиете кога ќе се пензионирате.

Што се случува кога ќе се пензионирате?

Кога ќе ја исполните возраста за пензионирање (64 години за мажи и 62 години за жени) и имате најмалку 15 години работно искуство, остварувате право на старосна пензија и ќе почнете да добивате пензиски бенефиции и од првиот и од вториот столб. Придонесите на вашата сметка од вториот столб ќе се комбинираат со државната пензија од првиот столб, обезбедувајќи поцврста финансиска основа за вашите пензионерски години.

При пензионирањето, имате можност да одлучите како сакате да ги искористите вашите акумулирани средства од вториот столб:

• Програмирани повлекувања: Тие ви овозможуваат доживотно редовно да повлекувате одредена сума од вашите пензиски заштеди согласно актуарска математика и очекувано траење на живот, давајќи ви поголема флексибилност во управувањето со вашите пари.
• Привремени програмирани повлекувања во комбинација со доживотен одложен ануитет: оваа опција ви овозможува првично да добивате стабилни плаќања од Вашето пензиско друштво, проследени со гарантиран доживотен приход подоцна од овластена институција за исплата на ануитети.
• Купување на доживотен моментален ануитет: оваа опција нуди сигурен, доживотен прилив на приход.

Важно е да се напомене дека нема да имате пристап до парите на вашата сметка од вториот столб додека не се пензионирате, но тоа обезбедува вреден дополнителен слој на безбедност како дополнување на вашата пензија од првиот столб.

Зошто е важен за вас вториот столб?

Парите во вториот столб се ваш личен имот кој не може да биде предмет на извршување. Средствата се акумулираат во него за времетраењето на целиот ваш работен век и ќе растат согласно политиките на нивно инвестирање на вашето пензиско друштво. Овие средства се наследни и со тек на време ќе нараснат до износ кој треба да ви овозможи мирни пензионерски денови.

Од таа причина секоја ваша одлука за тоа каде сте член, кога ќе се префрлите со членство од еден во друг задолжителен фонд, кој пензиски моделитет ќе го одберете, секогаш носете ја целосно информирано и во контакт единствено со лиценцирани агенти на пензиските друштва.

ПРАВИЛА ЗА ДЕТСКИ ЛИКОВЕН КОНКУРС НА ПЕНЗИЈА.МК – „Заштити ги твоите пари, обезбеди ја твојата иднина”.

Агенцијата за супервизија на капитално финансираното пензиско осигурување – МАПАС, продолжува континуирано со своите едукативни активности за младите и во текот на месец март и  Глобалната недела на парите 2024,  во соработка заедно со пензиските друштва КБ Прво пензиско друштво АД Скопје, Сава пензиско друштво АД Скопје и Триглав пензиско друштво АД Скопје ќе спроведат повеќе активности за подигање на финансиската  свесност за потребата од континуирана финансиска едукација со цел носење на правилни финансиски одлуки и успешно управување со личните финансии и фамилијарниот буџет. Високата финансиска свесност е основа за носење на правилни финансиски одлуки кои влијаат на квалитетот на животот и обезбедување на финансиска сигурност и посигурни пензионерски денови во иднина. Познавањето на предностите на долгорочно штедење и правилното инвестирање е клучот на сигурност во иднината и затоа, нашата цел е насочена кон едукација на граѓаните, но и младите од најрана возраст за придобивките и можностите на задолжителното и доброволното капитално финансирано пензиско осигурување.

Едукативната кампања на тема „Заштити ги твоите пари, обезбеди ја твојата иднина” се фокусира на потребата од подигање на свесноста за правилното планирање и долгорочното штедење на  личните финансии уште од најрана возраст и јакнење на свесноста за обезбедување на посигурни пензионерски денови.  

Едукативните активности во текот на месец март и за време на Глобалната недела на парите годинава главно ќе се одвиваат преку спроведување на ликовен конкурс за деца на возраст од 4-14 годишна возраст, едукативни предавања со физичко присуство  и објави на едукативни материјали на интернет страниците на институциите и социјалните мрежи. Предавањата ќе бидат наменети за учениците од средните училишта и факултетите од нашата земја на теми од областа на финансиите и пензискиот систем со посебен осврт на капитално финансираното пензиско осигурување.

Почетокот на едукативната кампања ја започнуваме на 04.03.2024 година со објавување на ЛИКОВЕН КОНКУРС за сите деца кои се државјани на Република Северна Македонија на возраст од 4 до 14 години како едукативна активност за одбележување на „ГЛОБАЛНАТА НЕДЕЛА НА ПАРИТЕ 2024”.

Повеќе информации за едукативните активности на страната: https://penzija.mk/

Грижата за личните финансии не е воопшто лесна работа. Но, исклучително е важна, а и неизбежна. Оваа лекција си ја повторуваме секој пат кога ќе останеме без пари пред крајот на месецот. Затоа е вистинско време да си дадеме предвизик за штедење. А како да издвоиме средства за штедење покрај сите други трошоци?

Првиот чекор е дефинирање на целите што сакаме да ги постигнеме. Балансирањето на пензиските заштеди со другите финансиски цели, како што се отплата на долг, заштеда за нов дом или реновирање, може да ви помогне да постигнете поефикасен финансиски план.

Со цел да ви овозможиме поубава сегашност во процесот на креирање поубава иднина, споделуваме неколку совети за постигнување на ефикасен финансиски баланс:

1.Идентификувајте ги вашите финансиски цели

Првиот чекор во балансирањето на вашите пензиски заштеди и останатите финансиски цели е да се идентификуваат кои се тие цели – отплата на заеми, заштеда за дом или возило, креирање на личен фонд за итни случаи или финансирање на образованието на вашите деца. Направете листа на вашите финансиски цели и рангирајте ги по важност.

2. Одредете ги вашите приоритети

Откако ќе ги идентификувате финансиските цели, важно е да ги одредите вашите приоритети. Ова значи да одлучите на кои цели треба да работите веднаш, а кои може да почекаат. На пример, ако имате долг од кредитна картичка со висока камата, има смисла да се даде приоритет на тоа да се исплати пред да ги зголемите вашите заштеди за пензија. Од друга страна, ако немате големи долгови, корисно е да се фокусирате на зголемување на вашите пензиски заштеди што е можно поскоро.

3. Направете буџет

Креирањето буџет е суштински чекор во постигнувањето на добар финансиски план. Тоа ви овозможува да видите каде одат вашите пари и да направите прилагодувања по потреба. Кога го креирате вашиот буџет, погрижете се да ги вклучите и вашите придонеси за пензиска заштеда и другите цели и потреби. Ова ќе ви помогне да видите колку реално можете да си дозволите да придонесете за секоја цел.

4. Автоматизирајте ги вашите заштеди

Еден од начините на кој може да се осигурате дека ги балансирате вашите заштеди и финансиски цели е да ги автоматизирате заштедите. Поставете автоматски префрлања на сметките за пензионирање и другите цели за штедење секој месец. Така постојано и редовно ќе штедите за сите ваши цели без да размислувате за тоа.

5. Редовно проверувајте го вашиот план

Многу е важно редовно да го ревидирате финансискиот план. Вашите приоритети и цели може да се променат со текот на времето, а буџетот можеби ќе треба соодветно да се прилагоди. Прегледајте го вашиот план барем еднаш годишно за да бидете сигурни дека сте на добар пат да ги постигнете сите финансиски цели.

На заштедата за пензија треба да мислите и да работите што е можно поскоро, за да ѝ дадете време да порасне во сума што ќе ви донесе сигурност во пензионерските денови. А за да обезбедите можност за континуирано и стабилно штедење, пожелно е да направите план за балансирање на финансиските цели.

Прочитајте тука зошто е важно уште денес да почнете да размислувате за инвестирање во вашата пензија.

Пензионирањето е нешто што многу луѓе го очекуваат и го замислуваат како слободно време за себе и саканите, без брзото темпо и грижите што ги мачат денес. Но, не секој ги презема неопходните чекори за да се подготви за безгрижна пензија. Носењето на ваков тип одлуки бара претходна посветеност за едукација и истражување, па одложувањето на одлуката изгледа многу полесно, особено кога сте млади и штотуку ја започнувате кариерата.

Сепак, вистината е дека колку порано почнете да инвестирате во вашето пензионирање, толку ќе бидете финансиски посигурни во подоцнежните години. А што се однесува на едукацијата, ние сме тука да ви помогнеме да го разберете пензискиот систем и да креирате одржлива иднина за себе. 

Дали знаете колку средства ви се потребни за пензионерските денови?

Многу луѓе ја потценуваат сумата на пари што ќе им биде потребна за да го финансираат своето пензионирање и претпоставуваат дека ќе имаат доволно приходи за да ги покријат нивните трошоци. Сепак, реалноста е дека постои можност средствата од основната пензија да не се доволни за да ви овозможат удобен живот. Ова е главната причина зошто е важно да почнете да размислувате за дополнително инвестирање во вашето пензионирање уште денес.

Предности на навременото штедење за пензија

1.Времето е на ваша страна

Една од најголемите предности на започнување со инвестирање за пензионирање е моќта на времето. Односно, колку подолго време ја имате и надополнувате вашата заштеда, толку повеќе средства ќе обезбедите со текот на времето. Колку подолго вашите пари остануваат инвестирани, толку повеќе време имаат да растат.

2.Поквалитетен пензионерски живот

Друга причина да започнете да инвестирате во вашето пензионирање денес е квалитетот на живот кој ќе можете да си го овозможите без солиден и навремен план за штедење тие години може да ви поминат во грижи за покривањето на основните трошоци за живот. Раното започнување и постојаното штедење за пензионирање може да помогне да се осигурате дека имате доволно пари за да уживате во удобно пензионирање.

3.Нема да згрешите ако почнете веднаш

Без разлика дали штотуку започнувате да работите или сте поблиску до возраста за пензионирање, никогаш не е рано (или предоцна) да започнете да инвестирате во вашата иднина. Секое дополнување на вашата пензија значи чекор поблизу до уживање во пензионерските денови без грижи.

Доброволните пензиски фондови се формирани со цел на граѓаните да им се овозможи да ја надополнат пензијата од Првиот и Вториот пензиски столб и да си осигураат дополнителни примања за старост.

Почнете да инвестирате рано и направете го планирањето за пензионирање еден од вашите приоритети. Ќе бидете благодарни на себе за оваа одлука во годините што доаѓаат.

Еколошката и финансиската писменост се две многу важни теми на кои треба да се посвети внимание од најрана возраст. Навиките за штедење и чување на природните ресурси помагаат во градење на поубава и посигурна иднина и на лично и на општествено ниво. Но, за да имаш мотив да градиш навики и да донесуваш одлуки треба да знаеш зошто и како да го правиш тоа.

Како пензиски друштва нашата главна улога е да едуцираме, советуваме и дејствуваме во правец на посигурна финансиска иднина за пензионерските денови на нашите членови, а со кампањата „Засади желба“ правиме паралела на долгорочните ефекти од малите правилни одлуки и се грижиме за природата што нѐ опкружува. Оттаму, сакаме да ги споделиме и нашите знаења за правилните одлуки во правец на одржлива иднина за сите нас.

Зошто е важна вештината за донесување одлуки?

Вештината за донесување одлуки ја мери способноста на поединецот да ги процени сите можни исходи и да ја избере најисплатливата и најповолната опција од сите достапни.

Оваа конкретна способност да се избере најизводливата патека зависи од голем број други фактори – самодоверба, претходни искуства, вештина за прецизно проценување на ситуацијата и анализа на можните исходи. А сите овие фактори се поврзани со нивото на познавање на тематиката за која треба да се донесе одлука.

Зошто е важно да се едуцираш за одржливи решенија и за пензиска заштеда

Едукацијата е основен елемент на иницијативите за одржлив развој. Промената на однесувањето сега ќе биде од корист за здравјето и благосостојбата на идните генерации. Наша заедничка одговорност е да се погрижиме тоа да се случи.

Едукацијата е исто така клучна за донесување на правилна одлука денес за она што те очекува во иднина. Потребно е да разбереш како функционира нашиот пензиски систем, што значи тоа за тебе кога ќе се пензионираш и како можеш да влијаеш на поголема финансиска стабилност во годините кога ќе ти биде најпотребна.

Она што ги спојува овие два аспекти на твојата иднина е факторот време, односно секоја денешна одлука во правец на одржливи финансиски и еколошки решенија прави драстична разлика во следните 20, 30, 50 години.

Оттаму, едукацијата ќе ти помогне:

1. Да се подготвиш за иднината

Едукацијата ти овозможува да направиш паралела помеѓу различните долгорочни ефекти од различните одлуки. Така можеш да ги усовршиш своите мисловни процеси и да донесуваш избори и одлуки на начин што е корисен и за тебе и за околината.  

Одговорното одлучување, доколку се научи порано и со посебен фокус, ќе ти помогне во справувањето со ситуациите што те очекуваат. Ќе можеш да најдеш идеално и оптимално решение откако ќе ги анализираш сите можни исходи на изборите кои ти се на располагање.

2. Да развиеш способност за социјално-емоционално учење

Ова е концепт преку кој сите млади луѓе ги стекнуваат и ги користат знаењата и вештините потребни за да се развијат како одговорни и емпатични човечки суштества кои работат кон колективното добро, а не само кон нивните лични цели.

Овој концепт се состои од неколку основни компетенции кои ќе ти помогнат да се развиеш на емоционално и социјално ниво, меѓу кои се самосвест, одговорно донесување одлуки и социјална свест.

3. Да изградиш самодоверба за одлуките кои те очекуваат

Психологијата го смета донесувањето одлуки за когнитивен процес кој резултира со избор на можна акција од неколку можни дејства. Недостатокот на развој на оваа вештина може да доведе до недостаток на самодоверба и неодлучност, што да ти застане на патот до најповолните решенија за твојата иднина.  

Почни да дејствуваш на време. Едуцирај се за темите што се важни и почни да донесуваш одлуки кои ќе ти обезбедат посигурна иднина во годините кога треба да уживаш во плодовите од денешните избори.

 Следи ги нашите едукативни објави и активности на Фејсбук и Инстаграм. 

Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенција за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk

Ова не е текст за психолошко советување. Иако се базира на психолошки факти, оваа објава ја споделуваме со тебе за да ти дадеме практични насоки за справување со чувството на анксиозност за две важни теми кои нѐ засегаат сите нас, а се поврзани со иднината што нѐ очекува  во подоцнежните години – финансиската сигурност и климатските промени.

Живееме во несигурно време и чувството на страв и вознемиреност за овие два аспекти од иднината се многу реални. Времето за пензија ќе си дојде природно, порано или подоцна. Тогаш финансиската стабилност и околината во којашто живееш ќе ти стануваат сѐ поважни, додека твојата способност да влијаеш на нив сѐ повеќе ќе се намалува.

Стравот од иднината создава сериозни проблеми

Кога гледаме сцени од климатски катастрофи на телевизија неизбежно е да почувствуваме длабока вознемиреност за нашата иднина и за иднината на нашите најблиски, што може да предизвика типични симптоми на анксиозност, како што се забрзување на отчукувањата на срцето или дишењето. Ова психолозите го нарекуваат „климатска анксиозност“.

Истиот ефект го имаат и вестите за реформиран пензиски систем, предизвикувајќи страв од промени на кои треба да се прилагодиме и да донесуваме одлуки различни од оние што сме ги слушале од нашите родители, баби и дедовци. Стравот од иднината често е придружен со чувства на тага и лутина, што пак може да влијае на расположението, однесувањето и размислувањето.

Како да се справиш со овие стравови?

Неизвесноста од она што те очекува во иднина може да предизвика дополнителен страв од погрешен избор, што ќе те наведе на уште подлабоко размислување кое само го продлабочува проблемот. Затоа, важно е да почнеш да преземаш конкретни чекори кон справување со твоите грижи.

1. Почни да планираш

Правењето листа на работи кои ќе почнеш да ги правиш за својата иднина само по себе делува смирувачки. Направи листа на аспектите на коишто можеш да дејствуваш, како што се распоределбата на буџетот со којшто располагаш и сумата што можеш да ја издвојуваш за штедење за деновите во пензија, како и алтернативните избори што можеш да ги направиш за да дадеш свој придонес во справување со климатските промени.

2. Направи промени кои ќе ти донесат решенија

Во согласност со твоите планови, почни да ги менуваш своите навики во правец на градење на заштеда во твојот пензиски фонд, градење на еколошки навики како рециклирање на отпадот од домаќинството или повеќе возење велосипед отколку автомобил. Сознанието дека правиш чекори за подобрување на твојата иднина ќе го ублажи чувството на беспомошност што доаѓа со климатската и финансиската анксиозност.

3. Стани дел од заедница со која делиш исти цели и вредности

Секој предизвик е полесен кога знаеш дека имаш тим за справување со него. Пронајди пријатели или колеги со кои заеднички ќе дејствуваш за одржлива иднина и контактирај ги пензиските друштва кои ќе ти помогнат да преземеш акција. Со заеднички напори и споделување на идеи и знаења можеме да направиме големи промени.

4. Поврзи се со природата

Почни да поминуваш повеќе време во природа. Ова ќе ти помогне да го разбистриш умот, да го намалиш чувството на анксиозност, да се увериш дека вреди да се бориш за природните убавини и да се потсетиш на фактот дека секое дрво што го гледаш некогаш било само мало семе. Така и твојата пензиска заштеда која може да ти делува малечка кога ќе ја „посадиш“, со тек на времето сѐ повеќе ќе расте и ќе ти носи сѐ поголемо чувство на сигурност.   

5. Фокусирај се на решенијата наместо на проблемите

Многу е важно да се информираш за да можеш да дејствуваш. Но, претераната изложеност на вести за проблемите што те очекуваат од еколошки и финансиски аспект нема да ти помогне многу. Избери веродостојни извори на иформации за овие теми кои знаат да ти го објаснат проблемот, но истовремено нудат начини за нивно решавање, како што се пензиските друштва и здруженијата за сочувување на природата.

Од страв до мотивација

Со признавање на нашата климатска и финансиска вознемиреност и преземање чекори за нејзино решавање, можеме да ја претвориме во можност да научиме што можеме да направиме и да почнеме да го правиме тоа. Важно е да станеме свесни дека сè што правиме за да се избориме со овие предизвици ќе има голем ефект на долг рок.

Приклучи се на нашата кампања „Засади желба за одржлива иднина“ со која целиме кон поголема едукација и акција во правец на справување со финансиските и еколошките предизвици кои нѐ очекуваат. И не заборавај да ги поттикнеш другите да го сторат истото, не знаеш на кого ќе му биде од помош да дознае дека може да влијае на поубава иднина за себе и за околината.

Следи ги нашите активности на Фејсбук и Инстаграм и прочитај ги и другите едукативни објави.

Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенција за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk

Сите ние имаме свесни или несвесни навики со чија промена можеме да направиме голема разлика за нашата иднина. Ако ги оставаш вклучени светлата дома, ги ставаш уредите во фаза на мирување, го оставаш полначот во штекер до следното полнење на телефонот или лаптопот, или загреваш вода во бојлерот „за секој случај“, имаме неколку совети за тебе.

Како пензиски друштва, нашата главна цел е да помогнеме во обезбедувањето посигурна иднина со создавање на пензиска заштеда од денес. Затоа ни е важно да укажеме на различните решенија за заштеда на средства, но и за заштита на природата како клучен фактор во свесното донесување корисни и одржливи одлуки.    

Еве неколку едноставни совети за поодговорно користење на електричната енергија во секојдневието:

• Исклучувај ги сите електрични апарати кои не бараат репрограмирање по повторното вклучување. Фазата на мирување (stand by) ви создава непотребни дополнителни трошоци.
• Исклучувај ги светлата пред напуштање на просторијата, и најмалата количина на струја на годишно ниво создава големи трошоци.
• Користи ја машината за перење на помали температури и организирај ги полнењата за да го намалиш бројот на вклучувања.
• Не употребувај машина за сушење кога времето е топло и можеш да ги исушиш алиштата на сонце.
• Вклучувај го бојлерот кога имаш потреба.
• Машината за садови вклучувај ја кога е полна за да го намалиш бројот на перења кои трошат и струја и вода.
• Потруди се да завршиш што е можно повеќе активности со едно вклучување на компјутерот, а меѓу нив нека биде и проверката на известувања од твоето пензиско друштво, наместо да чекаш да ти стигне по пошта.

Како е поврзано користењето на енергијата со одржлива иднина?

Начинот на кој ја користиме енергијата може директно да помогне да се спаси животната средина. Заштедата на енергија го намалува загадувањето на воздухот и водата и ги зачувува природните ресурси, што пак создава поздрава животна средина за луѓето.

Енергијата е клучен фактор за климатскиот предизвик, но и за неговото решение. Создавањето електрична енергија и топлина со согорување на фосилни горива – јаглен, нафта или гас – резултира со создавање на голем дел од стакленичките гасови како што се јаглерод диоксид и азотен оксид, кои ја покриваат Земјата и ја задржуваат сончевата топлина.

Зошто е важно да размислуваме за енергетска ефикасност?

Енергетската ефикасност дава голем број еколошки, но и финансиски придобивки. Намалувањето на употребата на енергија во вашиот дом ви заштедува пари, ја зголемува енергетската сигурност и го намалува загадувањето што се емитува од необновливите извори на енергија.

Зошто е за нас важно да зборуваме за енергетска ефикасност?

Како што секоја денешна заштеда на долг рок ќе направи голема разлика во вашата финансиска сигурност, така и секоја најмала поединечна постапка прави голема разлика за доброто на природата, а со тоа директно влијае на нашето здравје и здравјето на генерациите што доаѓаат. А што би ни значела финансиска сигурност без здравјето како најголемо богатство?

Токму затоа, овој пат нашата кампања Засади желба е насочена кон обезбедување одржлива иднина, на која мораме заедно да работиме. Ти благодариме што го направи првиот чекор со тоа што си тука, на нашата веб страница. Би било супер да ни се приклучиш во активностите за општествена одговорност, но и за одговорност кон сопствената иднина. Следи нѐ на Фејсбук и Инстаграм  

Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенција за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk